Celem wystawy jest przybliżenie odbiorcom, głównie czytelnikom korzystającym z Biblioteki na Koszykowej, pewnej grupy ekslibrisów, oznaczeń własności w postaci autografów lub wpisów czy notek, a także dedykacji etc., znajdujących się w woluminach z Księgozbioru Jakuba hr. Potockiego. Wskazują one z reguły źródła pochodzenia danego obiektu. Wyszczególnione ekslibrisy przyporządkowują oznaczone nimi publikacje zazwyczaj do dość znacznych bibliotek prywatnych. Wybrane zostały zaś głównie dlatego, że w pewien sposób specyfikują Księgozbiór J. Potockiego. Podobną rolę odgrywają wpisy własnościowe, mające często charakter autografu, który sam w sobie jest cenną pamiątką po postaci historycznej, ale też stanowi próbkę pisma dla badań porównawczych i identyfikacji autorów niektórych zapisów. Z samych już ekslibrisów i oznaczeń dawnych właścicieli dowiadujemy się, że niektóre dzieła należały do zasłużonych dla kultury polskiej osobistości, takich jak Jan Wincenty Stężyński Bandtkie, Feliks Bentkowski, Kazimierz Stronczyński. Odnajdujemy tu również proweniencje Pruszyńskich z Pomorzan – właścicieli dużej biblioteki w dziewiętnastowiecznej Galicji – czy Feliksa Antoniego i Ignacego Łosiów z Narolu na Roztoczu.
Na uwagę zasługują również inne oznaczenia. I tak np., rzadko spotykana pieczątka odciśnięta w unikatowym dokumencie Towarzystwa Strzelców Lwowskich: Regulativ des privilegirten bürgerlichen Scharfschützen-Corps der k.k. Hauptstadt Lemberg : zweyte vermehrte und verbesserte Auflage, Lemberg, gedruckt bei Joseph Schnayder 1817, ma walor co najmniej dwojaki. Zawiera w sobie zarys herbu „Topór”, którym posługiwali się Wronowscy. Przy nie uwzględnionym w wystawie z uwagi na to, że zostało zapisane po jednej literze na stronach nieparzystych 1-17, nazwisku „Wronowski”, wspomniana pieczątka wskazuje prawdopodobnie na uprzednią przynależność dokumentu do biblioteki Stanisława Wronowskiego (1733-1839), który był lwowskim prawnikiem, posiadaczem pokaźnego zbioru pamiątek narodowych i książek, z których kilka tysięcy XVI i XVII wiecznych starodruków przekazał w 1838 r. Zakładowi Narodowemu im. Ossolińskich.
Interesujące są też dedykacje. Ujawniają niekiedy osobistą relację autora do adresata, np. w postaci wyrazów uznania dla Jana W. Stężyńskiego Bandtkie ze strony Wacława Aleksandra Maciejowskiego lub dla F. Bentkowskiego ze strony Józefa Zielińskiego lub Pawła Czaykowskiego. Z kolei dedykacja Jana Nepomucena Deszkiewicza dla Stanisława Potockiego (ojca Jakuba) w książce jego autorstwa Rozprawy o języku polskim i o jego grammatykach (Lwów 1843), zawiera wzmiankę o pobycie tego pierwszego w majątku Raj.
Wystawa wskazuje też pośrednio na samego Jakuba Potockiego (1863-1934), który już za życia zasłynął jako filantrop. Krótko przed swą śmiercią zapisał on posiadany majątek na Fundację swego imienia, która statutowo ma wspierać środowisko medyczne w walce z nowotworami i chorobami płuc. Natomiast dzieła sztuki przekazał Muzeum Narodowemu w Warszawie, zaś księgozbiory Bibliotece Publicznej M. St. Warszawy. Dzięki temu darowi, przejętemu w 1935 roku, powiększył się znacznie posiadany przez nią zasób starodruków, a także literatury XIX wieku. W 1945 r. donacja J. Potockiego, mimo rozproszenia między poszczególne działy Biblioteki, zyskała jeszcze na znaczeniu, gdyż ewakuowana pod koniec 1944 roku do Pruszkowa w niemal nienaruszonym stanie przetrwała wojnę, podczas gdy większość zbiorów pozostałych na Koszykowej zniszczył okupant już po Powstaniu Warszawskim.
dr hab. Tomasz Pawlikowski
